از آنجا که تجسم این خاطره‌ها گاهی خیلی مشکل است برای مشاهده گوشه‌ای از تفاوت و سختی کار در گذشته‌های نه‌چندان دور می‌توان سری به بنای رختشویخانه زنجان زد.
این بنا در بافت قدیمی شهر زنجان، حد فاصل خیابان سعدی و داوود‌قلی، در کوچک فرهنگ واقع شده است و یکی از بناهای جالب توجه و عام‌المنفعه زنجان به‌شمار می‌آید. بنای یاد‌شده در سال ۱۳۴۵ ه. ق توسط 2برادر به نام‌های مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بنا) ساخته شده و از آنجا که استفاده از آن برای مردم رایگان بوده نشانگر این است که ایرانی‌ها نیز به فراخور دین و فرهنگ خود کار‌هایی را بدون چشمداشت مالی برای بالارفتن سطح سلامت و رفاه جامعه انجام می‌داده‌اند. این بنا در تمام مدت شب و روز در اختیار شهروندان بوده و در آن زمان سرپرست رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می‌شد.
بنای رختشویخانه زنجان شامل قسمت‌های محل سکونت سرایدار، حیاط، مخزن آب و فضای شست‌وشوست. سطوح داخلی بنا تا ارتفاع ۴متری، دارای اندود ساروجی است و به‌نظر می‌رسد بنا می‌توانسته تا این ارتفاع با آب پر شود که در آن صورت مخزن گنجایش حدود۷۴۰ مترمکعب بوده است.
فضای شست‌وشو به ابعاد 13.7×۶۳ متر از ساخت و طراحی جالبی برخوردار است. در فضای میانی طاق‌های بالای ستون‌ها، گنبدهای عرقچینی نهاده و در هر کدام از آنها ۵ روزنه نورگیر تعبیه کرده‌اند. نورگیرهای دیگری در دیوارها تعبیه شده است. در این فضا برای شست‌وشوی رخت‌ها و دیگر وسایل حوضچه‌های سنگی متعددی ساخته شده که از طریق مجاری آب از مخزن اصلی تغذیه می‌شوند و فاضلاب حاصل نیز از طریق کانالی که زیر پاشویه‌ها قرار دارد (به عرض و ارتفاع ۱۱۰×۶۰ سانتی‌متر)، به بیرون بنا منتقل می‌شود. مجاری آب، حوضچه‌ها و پاشویه‌ها از سنگ‌های تراشیده ساخته شده است.مصالح مورد استفاده در بنا آجر و سنگ است. سنگ استفاده شده در اینجا از معادن سنگ روستای اژدهاتو استخراج شده و پس از حجاری به این محل منتقل شده است. آب مورد نیاز رختشویخانه نیز از قنات قلعچه حاجی میربهاءالدین تأمین می‌شده است.
